Ο Επτανησιακός Ριζοσπαστικός

Ο ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΣΜΟΣ: ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ

του ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ Γ. ΠΛΟΥΜΙΔΗ
[inline:et.jpg]

Ο επτανησιακός ριζοσπαστισμός (1848-1864), εκτός από το αίτημα της ένωσης με την Ελλάδα, περιέκλειε και έντονα κοινωνικά αιτήματα. Το σημαντικότερο εξ αυτών ήταν το καυτό αγροτικό ζήτημα και η προσδοκία να επιλυθεί αυτομάτως με την Ένωση με το ελληνικό βασίλειο, η οποία θα συναπέφερε την εφαρμογή του ελληνικού φιλελεύθερου Συντάγματος του 1844 στα Επτάνησα και ως εκ τούτου θα καταργούσε τα φεουδαλικά προνόμια. Εδώ εξετάζεται η περίπτωση του αγροτικού ζητήματος της Κέρκυρας υπό την ματιά των εντοπίων ριζοσπαστών.

Ριζοσπαστισμός και εθνικισμός στα Επτάνησα και στην Ευρώπη
Ο Κεφαλλήνας ιστορικός Γιώργος Αλισανδράτος (1915-2004) ορίζει τον επτανησιακό ριζοσπαστισμό ως «το ενωτικό και δημοκρατικό κίνημα που εκδηλώθηκε στα Επτάνησα τον καιρό της Αγγλοκρατίας και οδήγησε στην Ένωσή τους με το ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος». Η πολιτική δράση του ριζοσπαστισμού πρωτοεκδηλώθηκε δημόσια στην Κεφαλλονιά το 1848 –όταν με τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του λόρδου Σήτον παραχωρήθηκε το δικαίωμα της ελευθεροτυπίας και τον επόμενο χρόνο το δικαίωμα της ελεύθερης εκλογής των βουλευτών– και συνεχίστηκε εντατικά ως το 1864. Ο επτανησιακός ριζοσπαστισμός ήταν ένα κίνημα αστικοδημοκρατικό με ρίζες στα επαναστατικά συνθήματα των γαλλικών επαναστάσεων του 1789 και του 1848 και στο ιταλικό ενωτικό/εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα του 19ου αιώνα (Risorgimento, καρμποναρισμός). Το κίνημα βρήκε απήχηση σε όλα τα στρώματα της επτανησιακής κοινωνίας, κυρίως όμως στους καλλιεργητές αγρότες και στους χειρώνακτες και μικροαστούς κατοίκους των πόλεων, οι οποίοι αποτελούσαν και τη λαϊκή βάση του κινήματος. Επίκεντρο του κινήματος ήταν αρχικά η Κεφαλλονιά, όπου ξέσπασαν οι αγροτικές και συνάμα εθνικοαπελευθερωτικές εξεγέρσεις του 1848-49. Ηγετικές φυσιογνωμίες των «παλαιών» ριζοσπαστών αποτέλεσαν ο Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος και ο Ιωσήφ Μομφεράτος. Το 1852 και μετά την εξορία των δύο τελευταίων και πολλών άλλων Κεφαλλήνων ριζοσπαστών το κέντρο βάρους του ριζοσπαστικού κινήματος μεταφέρθηκε στη Ζάκυνθο, όπου αναδείχθηκε η ηγετική μορφή του Κωνσταντίνου Λομβάρδου.