Ο αινιγματικός θάνατος του Ι.Τσιγάντε

Ο ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΣΙΓΑΝΤΕ

Μια σκοτεινή υπόθεση προδοσίας στην κατοχική Αθήνα
Του ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗ
[inline:its.jpg]

Η µυστική αποστολή του ταγµατάρχη Ιωάννη Τσιγάντε στην κατεχόµενη Αθήνα, το καλοκαίρι του 1942, είχε ιδιαίτερα φιλόδοξους στόχους: όχι µόνο την πραγµατοποίηση εκτεταµένων δολιοφθορών, που θα συνέßαλλαν στην παρεµπόδιση της ακάθεκτης προέλασης του Άφρικα Κορπς προς την Αίγυπτο, αλλά και τη συνένωση όλων των αντιστασιακών οργανώσεων υπό την αιγίδα της εξόριστης κυßέρνησης του Καΐρου. Περίπου έξι µήνες αργότερα, έπειτα από ένα προδοτικό τηλεφώνηµα στις ιταλικές αρχές Κατοχής, ο Τσιγάντες έπεφτε νεκρός από ιταλικές σφαίρες σε ένα υπόγειο της οδού Πατησίων, χωρίς ουσιαστικά να έχει κατορθώσει να υλοποιήσει κανέναν στόχο του. Τι µεσολάßησε ώστε η αποστολή του να λήξει τόσο άδοξα και ποιοι πρόδωσαν τον παράτολµο ταγµατάρχη;

Το καλοκαίρι του 1942 ο Άξονας ßρισκόταν στο απόγειο της ισχύος του. Ειδικότερα στο ßορειοαφρικανικό µέτωπο η πτώση του Τοµπρούκ, στις 21 Ιουνίου, είχε ανοίξει διάπλατα τον δρόµο του Άφρικα Κορπς προς την Αίγυπτο. Ένα µέρος του ανεφοδιασµού των δυνάµεων του Ρόµελ πραγµατοποιείτο µέσω της Ελλάδας. Για τους Βρετανούς λοιπόν προέßαλλε επιτακτική η ανάγκη της παρεµπόδισής του µε αντιστασιακές ενέργειες µεγάλης έκτασης στον ελληνικό χώρο. Στις 7 Ιουνίου ο ναύαρχος Χένρι Χάργουντ, αρχηγός του ßρετανικού στόλου της Μεσογείου, απευθύνθηκε µε επιστολή του στον υπουργό Στρατιωτικών της εξόριστης ελληνικής κυßέρνησης του Καΐρου, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, για να διευθετήσει την αποστολή µιας οµάδας Ελλήνων σαµποτέρ από την Αίγυπτο στην κατεχόµενη Ελλάδα.2 Ο Κανελλόπουλος, ο οποίος είχε φύγει από την Ελλάδα µετά τη γερµανική κατάκτηση, διέθετε ήδη υποστηρικτές στον χώρο της Αντίστασης, όπως τον Επαµεινώνδα Τσέλλο, επικεφαλής της παράνοµης οργάνωσης «Προµηθεύς». Στην προκειµένη περίπτωση όµως, ήταν απαραίτητη η επιλογή ενός άλλου προσώπου. Έτσι, στράφηκε στον δραστήριο και ριψοκίνδυνο ταγµατάρχη Ιωάννη Τσιγάντε, στον οποίο ανέθεσε την ηγεσία τής υπό σύσταση οµάδας. Παράλληλα του ανέθεσε και µια δεύτερη αποστολή: να αναλάßει, ως εκπρόσωπος της εξόριστης κυßέρνησης, τον συντονισµό όλων των αντιστασιακών οργανώσεων στην Ελλάδα από ένα επιτελικό κέντρο που θα έπαιρνε εντολές απευθείας από την κυßέρνηση του Καΐρου.

Η οργάνωση της επιχείρησης
Η επιλογή του αρχηγού των σαµποτέρ δεν ήταν τυχαία. Ο Ιωάννης Τσιγάντες είχε γίνει γνωστός από τη συµµετοχή του στο ßενιζελικό κίνηµα της 1ης Μαρτίου του 1935, στην οργάνωση του οποίου είχε παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο. Μετά την αποτυχία του κινήµατος είχε συλληφθεί και καταδικαστεί από στρατοδικείο σε καθαίρεση και φυλάκιση. Αφού κρατήθηκε εννέα µήνες στις φυλακές της Αίγινας, αποφυλακίστηκε και εξορίστηκε στα Κύθηρα. Τον Απρίλιο του 1941 είχε το θλιßερό προνόµιο να παρακολουθήσει την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερµανούς από το δώµα τού τετραώροφου σπιτιού του, στην οδό Ζαλοκώστα.3 Τότε αποφάσισε να δραπετεύσει στη Μέση Ανατολή. Προσπαθώντας να διαφύγει µέσω Τουρκίας, συνελήφθη από τις τουρκικές αρχές και κρατήθηκε επί 3-4 µήνες (όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες αξιωµατικοί που ακολούθησαν την ίδια διαδροµή) σε στρατόπεδο στη Νίγδη. Περί τα τέλη του 1941, έπειτα από ßρετανικές πιέσεις, απελευθερώθηκε, έφθασε στο Χαλέπι, και από εκεί τελικά στο Κάιρο.4
Μεταξύ των εξόριστων Ελλήνων στη Μέση Ανατολή επικρατούσαν έντονες πολιτικές αντιθέσεις. Άλλοι ήταν ßασιλόφρονες, άλλοι οπαδοί της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, ενώ υπήρχαν και αρκετοί ßενιζελικοί που ήταν αντίθετοι µε το ενδεχόµενο επιστροφής του ßασιλιά Γεωργίου Β’ στην Ελλάδα µετά την απελευθέρωση. Σε όλους αυτούς άρχισε σταδιακά να προστίθεται και µια τέταρτη κατηγορία, οι οπαδοί του ΕΑΜ. Μέσα σε αυτό το κλίµα η γενικότερη συνεννόηση ήταν σχεδόν αδύνατη, και η ανάθεση µιας ιδιαίτερα σηµαντικής αποστολής στον Τσιγάντε αναµενόταν να προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις. Προκειµένου λοιπόν να αποκρυßεί η απουσία του από τη Μέση Ανατολή, ο Κανελλόπουλος εξέδωσε µια πλαστή διαταγή σύµφωνα µε την οποία τον µετέθετε στην Τεχεράνη, υπό την ιδιότητα του στρατιωτικού ακόλουθου.