Ο αιματηρός εμφύλιος στη Σάμο (1947-49)

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
Ο ΑΙΜΑΤΗΡΟΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΣΤΗ ΣΑΜΟ (1947-49)

του ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΒΑΡΒΟΥΝΗ
[inline:ekl.jpg]

Οι ελπίδες που γέννησε η Απελευθέρωση της Ελλάδας, τον Οκτώβριο του 1944, διήρκεσαν σχεδόν δύο μήνες. Η δεκεμβριανή σύγκρουση στην Αθήνα, με αφορμή τον όρο για την άμεση αποστράτευση του ΕΛΑΣ, δημιούργησε βαθύτατο ρήγμα και προσδιόρισε με τρόπο καθοριστικό τη μετέπειτα πορεία της χώρας, οδηγώντας την στον καταστροφικό Εμφύλιο. Ωστόσο, η αλληλοσφαγή των Ελλήνων δεν περιορίστηκε μόνο στην ηπειρωτική Ελλάδα αλλά είχε επεκταθεί και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Μόνο όμως στη Σάμο οι συγκρούσεις ήταν τόσο έντονες και αιματηρές, αφήνοντας πίσω θλίψη, ερήμωση, εκατοντάδες νεκρούς, και οδηγώντας τους κατοίκους της στη μετανάστευση.

Η δημιουργία του ΔΣ Σάμου
Το μικρό αλλά κατάφυτο νησί του Πυθαγόρα βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τα μικρασιατικά παράλια. Έχει σχήμα επίμηκες, έκταση 468 τ.χλμ., και στο κέντρο του νησιού εκτείνεται το όρος Άμπελος ή Καρβούνι (υψηλότερη κορυφή 1.140 μ.), με κατεύθυνση από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά, διαι¬ρώντας τη Σάμο σε δύο τμήματα (δυτικό και ανατολικό). Στο πρώτο τμήμα κυριαρχεί το επιβλητικό όρος Κέρκης (υψηλότερη κορυφή 1.440 μ.), ενώ στο δεύτερο τμήμα επικρατούν χαμηλά υψώματα και λόφοι που καταλήγουν σε μικρές πεδιάδες. Το φυσικό περιβάλλον της Σάμου παρουσιάζει πλούσια μορφολογία, με τα πευκοδάση να καλύπτουν περίπου το 20% της συνολικής επιφάνειας του νησιού. Μετά το τέλος της ιταλογερμανικής κατοχής ο πληθυσμός της Σάμου ξεπερνούσε τις 40.000 κατοίκους.
Αρχικά, μετά τα Δεκεμβριανά επικρατούσε ηρεμία στη Σάμο. Σε ένα νησί όπου η δύναμη της Αριστεράς ήταν τεράστια (μάλιστα ο ΕΛΑΣ Σάμου είχε συγκρουστεί με την ιταλική μεραρχία Κούνεο στην Κατοχή και με τον Ιερό Λόχο στα Δεκεμβριανά), ο νομάρχης Γ. Γρηγορίου είχε πολιτευθεί μην έχοντας εμπάθειες, διατηρώντας ίσες αποστάσεις τόσο από τη Δεξιά όσο και από τη Αριστερά, καθώς επιθυμούσε την ομαλή συνεργασία με όλους τους πολιτικούς παράγοντες της Σάμου. Η Διοίκηση Χωροφυλακής Σάμου, επίσης, εφάρμοσε παρόμοια ήπια πολιτική, συμβάλλοντας στην ομαλότητα και στη συμφιλίωση που επιθυμούσε ο λαός της Σάμου. Θα πρέπει όμως να επισημανθεί ότι ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, ο μετριοπαθής Θεμιστοκλής Σοφούλης, ήταν θερμός πατριώτης από τη Σάμο, γεγονός που διευκόλυνε τον Γρηγορίου να κατορθώσει να επιβάλει την πολιτική σταθερότητα στο νησί.