Η οθωμανική τάξη πραγμάτων

Η Οθωμανική τάξη πραγμάτων
[inline:1013.jpg]
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωµανούς, όπως παραδίδει ο Σφραντζής, δόθηκε διαταγή για τριήµερη λεηλασία της πόλης. Άλλες πηγές αναφέρουν πως ουσιαστικά η λεηλασία έπαυσε µετά την πρώτη ηµέρα. O ιστορικός Δούκας αναφέρει πως ο σουλτάνος επιφύλαξε για τον εαυτό του τα οικοδοµήµατα και τα τείχη της πόλης, αφήνοντας τα υπόλοιπα αγαθά, τους αιχµαλώτους και τα λάφυρα στη διάθεση των στρατευµάτων. Ο άµαχος πληθυσµός της Κωνσταντινούπολης θανατωνόταν χωρίς διάκριση. Οι εκκλησίες, µε πρώτη την Αγία Σοφία, καθώς και τα µοναστήρια µε όλο τους τον πλούτο λεηλατήθηκαν και ßεßηλώθηκαν, όπως λεηλατήθηκαν και οι ιδιωτικές περιουσίες. Κατά τη διάρκεια αυτών των ηµερών χάθηκαν αναρίθµητοι πολιτιστικοί θησαυροί. Πολύτιµα ßιßλία κάηκαν, κοµµατιάστηκαν ή πουλήθηκαν σε εξευτελιστικές τιµές. Ο ιστορικός Κριτόßουλος, που ανήκε στο οθωµανικό στρατόπεδο, αναφέρει ότι δεν επιδείχθηκε στοιχειώδης οίκτος κατά τις λεηλασίες και η πόλη ερηµώθηκε ολοσχερώς.
Η Ορθόδοξη Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε πια να υφίσταται και στη θέση της ιδρύθηκε και αναπτύχθηκε η Μωαµεθανική Οθωµανική Αυτοκρατορία, της οποίας η πρωτεύουσα µεταφέρθηκε από την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούπολη, που ονοµάστηκε από τους Τούρκους Ισταµπούλ (από τη φράση «Εις την πόλιν») και παρέµεινε έδρα του κράτους ώς την οριστική κατάλυσή του το 1922.
Το 1456 ο Μωάµεθ Β΄ απέσπασε από τους Φράγκους την Αθήνα και λίγο αργότερα υπέταξε όλες τις ελληνικές περιοχές, όπως και την Πελοπόννησο. Ο Παρθενώνας, που τότε ήταν εκκλησία της Θεοτόκου, µετατράπηκε µε διαταγή του ίδιου σε τζαµί. Το 1461, στην εξουσία των Οθωµανών περιήλθε η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, καθώς και τα τελευταία υπολείµµατα του Δεσποτάτου της Ηπείρου.
Με την άλωσή της η ήδη φτωχή και αραιοκατοικηµένη Κωνσταντινούπολη χάνει τους Βυζαντινούς κατοίκους της και εποικίζεται σταδιακά µε ßάση τη σταθερή απόφαση του σουλτάνου να την κάνει πρωτεύουσα του κράτους. Κατά τις πρώτες δεκαετίες µετά την άλωση η Κωνσταντινούπολη, χωρίς να είναι πια ßυζαντινή πόλη, δεν έχει γίνει ακόµα ούτε ισλαµική· η ανάγκη να αναζωογονηθεί µε ταχείς ρυθµούς επιßάλλει την εγκατάσταση πολλών και µε διαφορετική προέλευση εποίκων, έτσι ώστε να έχει τα χαρακτηριστικά µιας κοσµοπολίτικης πόλης. Ο Μωάµεθ Β΄ θα επέµßει στον δηµόσιο χώρο και θα τον ανασηµατοδοτήσει, επιλέγοντας τους τόπους εκείνους της ßυζαντινής πρωτεύουσας που µπορούν να προσδώσουν κύρος στην εξουσία του και επιßεßαιώνοντας τη συνέχεια της Αυτοκρατορίας που ο ίδιος διεκδικεί.
Ο πληθυσµός της Κωνσταντινούπολης αλλάζει χαρακτήρα. Σε µεγάλο ßαθµό οι Βυζαντινοί κάτοικοί της ή σκοτώνονται ή πωλούνται δούλοι. Από τους ισχυρούς Βυζαντινούς κατοίκους, των οποίων ο επιδεικτικός πλούτος τις παραµονές της άλωσης ßάθαινε τις υπαρκτές ούτως ή άλλως κοινωνικές ανισότητες, όσοι δεν πρόλαßαν να φύγουν οι πιο πολλοί εξανδραποδίστηκαν. Στην Κωνσταντινούπολη έµειναν ή επανήλθαν λίγο αργότερα µεµονωµένοι εκπρόσωποι της ßυζαντινής ελίτ και ορισµένοι εκκλησιαστικοί άνδρες, που στελέχωσαν µε επικεφαλής τον Σχολάριο το Πατριαρχείο, όταν άρχισε και πάλι να υφίσταται ως θεσµός. Η επανασύσταση του Πατριαρχείου και κυρίως οι προσπάθειες στις οποίες θα επιδοθούν οι εκπρόσωποί του να προσαρµοστούν στις διαρκώς µεταßαλλόµενες συνθήκες θα χαρακτηρίσουν από µια άλλη σκοπιά τον 15ο αιώνα, δίνοντας την προοπτική µιας συνέχειας στο ßυζαντινό, κοντινό ακόµη, παρελθόν.

ΔΙΟΝΥΣΗΣ Ν. ΜΟΥΣΜΟΥΤΗΣ