Η ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΙΣ ΑΡΧΑΙΕΣ ΑΘΗΝΑΪΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ

Η ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΙΣ ΑΡΧΑΙΕΣ ΑΘΗΝΑΪΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ

του ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΗΛ. ΚΑΝΤΖΙΝΟΥ
[inline:ag.jpg]

Η πνευματική και η σωματική αγωγή των αρχαίων Αθηναίων συνίστατο σε δύο βασικούς άξονες εκπαίδευσης που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Επίσης, η πληθώρα των δημοσίων εορτών, στις οποίες συνήθως διοργανώνονταν και αθλητικοί αγώνες, υποδηλώνει την άμεση σύνδεση του δημόσιου βίου με την αθλητική αγωγή των πολιτών. Στο παρόν άρθρο αναφέρονται συνοπτικά η σημασία και ο τρόπος εκγύμνασης των αρχαίων Αθηναίων, οι οποίοι τιμούσαν ιδιαιτέρως τους διακεκριμένους αθλητές τους, ενώ περιγράφονται τα περισσότερα από τα αρχαία αγωνίσματα, που πολλά από αυτά εξακολουθούν να τελούνται αναλλοίωτα ως σήμερα. Επιπλέον, εξιστορείται η προέλευση και ο χαρακτήρας των μεγαλύτερων αττικών εορτών (με εξαίρεση τα Παναθήναια), όπου πραγματοποιούνταν αθλητικοί αγώνες με τοπική ή πανελλήνια εμβέλεια.

Αγωγή και εκγύμναση
Στην αρχαία Αθήνα η εκπαίδευση των αγοριών ξεκινούσε από το 6ο έτος της ηλικίας τους. Δεν ήταν αρχικά δημόσια (με μοναδική εξαίρεση τα ορφανά, των οποίων την αγωγή αναλάμβανε η πολιτεία) ούτε υποχρεωτική. Ωστόσο, από το 335 π.Χ. η μόρφωση των νεαρών Αθηναίων απέκτησε δημόσιο και υποχρεωτικό χαρακτήρα, αφού τα έξοδά της καλύπτονταν από τη λειτουργία (έμμεσο είδος φορολογίας) των εφηβείων.
Η αγωγή περιελάμβανε τρεις βασικούς κύκλους μαθημάτων: τα γράμματα (γραφή, ανάγνωση και αριθμητική), τη μουσική, η οποία συνδεόταν με την ψυχική καλλιέργεια των νέων και διδασκόταν από τον κιθαριστή, και, τέλος, τη γυμναστική, που αναλάμβανε να διδάξει ο παιδοτρίβης. Συνήθως ο παιδοτρίβης ήταν ο ιδιοκτήτης και συνάμα ο διευθυντής μιας «παλαίστρας», που, συνεπικουρούμενος από αρκετούς βοηθούς, δίδασκε την ευσχημοσύνη, δηλαδή τη ρυθμική βάδιση και την αρμονική στάση του σώματος, καθώς επίσης και τους τρόπους καλής συμπεριφοράς. Το κυριότερο όμως έργο του παιδοτρίβη ήταν η σωματική εκγύμναση. Ο χώρος εκπαίδευσης των παιδιών ως το 16ο έτος της ηλικίας τους ήταν η παλαίστρα, όπου δεν υπέκειντο σε δύσκολες σωματικές ασκήσεις αλλά σε ηπιότερης μορφής γυμνάσματα (άλμα, δίσκο, αγώνες δρόμου, ιππασία, κολύμβηση, πάλη, σφαιριστικά παιχνίδια κ.ά.). Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι απαγορευόταν η είσοδος των εφήβων και των ενηλίκων ανδρών στους χώρους εκγύμνασης των παιδιών, για την προστασία από πιθανή διαφθορά τους, ενώ η ποινή για τους παραβάτες ήταν ο θάνατος.