`Εκθεση εντολής για την Ελλάδα

[inline:pgr.jpg]
Η Ελλάδα, σηµειωνόταν στην έκθεση – κάπως απλουστευτικά, αλλά η παρατήρηση είχε προφανώς την έννοια ότι η χώρα εγκα τέλειπε τον ßαλκανικό και ανατολικό της περίγυρο και προσέγγιζε την ανεπτυγµένη δυτική Ευρώπη –, έµοιαζε περισσότερο µε την Ιταλία και λιγότερο µε την Τουρκία. Το ζητούµενο ήταν πώς θα εκφραζόταν αυτή η νέα πραγµατικότητα πολιτικά, λαµßανο µένου υπόψη ότι στις κάλπες δικαιούνταν να προσέλθουν 400 500.000, νέοι εκλογείς, που δεν είχαν ως τότε την ευκαιρία να εκ δηλωθούν στο πλαίσιο αντιπροσωπευτικού συστήµατος. Η πρε σßεία σηµείωνε ότι ο Καραµανλής προσπαθούσε να διευρύνει µε την ανανεωτική του προγραµµατική πλατφόρµα την οµολογου µένως στενή ßάση της συντηρητικής παράταξης, που εκτιµάτο σε 3540% των εκλογέων. Το ßασικό ερώτηµα που έθετε η έκθεση ήταν το µέλλον αυτού που αποκαλούσε «µεταßενιζελική» Ελλάδα. Το σχήµα ήταν ενδιαφέρον. Αφετηρία του ήταν η διαπίστωση ότι από τον ιστορικό ßενιζελικό χώρο είχαν αναδυθεί ιδελογικά και πολιτικά ρεύµατα ποικίλων κατευθύνσεων: φιλελευθερισµός, σοσιαλδηµοκρατία και σοσιαλισµός, τα οποία σε πολλές περι πτώσεις δεν διέθεταν µαζική κοινωνική ßάση στο παρελθόν. Το ζήτηµα ήταν µε ποιο τρόπο και σε ποια µορφή θα εκφράζονταν τα ρεύµατα αυτά στο νέο κοινωνικό περιßάλλον. Μια άλλη ενδιαφέ ρουσα παρατήρηση αφορούσε το πώς προσπαθούσαν να ανταπο κριθούν στις αλλαγές οι πολιτικές δυνάµεις. Πολιτικοί που έλειπαν από την Ελλάδα τα προηγούµενα χρόνια, όπως ο Καραµανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου, έδειχναν να έχουν αντιληφθεί την έκταση και το ßάθος των αλλαγών και προσπαθούσαν να αρθρώσουν νέο πολιτικό λόγο. Αντίθετα, πολιτικοί που κάλυπταν όλο το πολιτικό φάσµα, αλλά είχαν παραµείνει στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, όπως ο Μαύρος, ο Γαρουφαλιάς και ο Ηλιού, έµοι αζαν να αρχίζουν τον πολιτικό τους λόγο από το σηµείο που είχε σταµατήσει το 1967.

Η παρατήρηση ήταν οµολογουµένως διαυγής για τον ιστορικό που γνωρίζει µε την εκ των υστέρων γνώση ότι οι δύο φερόµενοι ως καινοτοµικοί πολιτικοί, ο Καραµανλής και ο Παπανδρέου, ήταν αυτοί που κυριάρχησαν διαδοχικά στην ελληνική πολιτική έως το 1989.

Πράγµατι, η έκθεση ακτινογραφεί µια Ελλάδα εντελώς διαφο ρετική από αυτή του 1964. Σηµασία είχαν και οι νέες αντιλήψεις που επικρατούσαν. Σχεδόν κανείς δεν διανοείτο την επιστροφή στους περιορισµούς του προδικτατορικού πολιτικού συστήµα τος. Μαζί µε την κατάρρευση του στρατιωτικού καθεστώτος είχε καταρρεύσει και ένας τρόπος πολιτικής σκέψης και πρακτικής. Ο Καραµανλής είχε ήδη προχωρήσει στη νοµιµοποίηση του ΚΚΕ, είχε γενικότερα συµßάλει στην αποκατάσταση κλίµατος πολιτι κής ελευθερίας, είχε αποφύγει να υποστηρίξει την επάνοδο του ßασιλιά, στάση που τήρησε µε συνέπεια και στο δηµοψήφισµα του Δεκεµßρίου, το οποίο επισφράγισε το τέλος της µοναρχίας µε µεγάλη πλειοψηφία. Παράλληλα, είχε ήδη ξεκινήσει η διαδικασία ποινικής δίωξης των πραξικοπηµατιών της 21ης Απριλίου, το τέλος της οποίας, λίγους µήνες αργότερα, σήµανε την επιßολή ισόßιας κάθειρξης στους σηµαντικότερους από αυτούς. Η διαδικασία αυτή ήταν πολυσήµαντη. Ο Θάνος Βερέµης στην εργασία του για τις στρατιωτικές επεµßάσεις στον Μεσοπόλεµο σηµείωνε ότι η τύχη των εκάστοτε κινηµατιών δεν ήταν συνήθως πολύ σκληρή, είτε το εγχείρηµά τους επιτύγχανε είτε όχι. Από την άποψη αυτή, η καταδίκη και κυρίως η εφαρµογή της ποινής, µε αξιοσηµείωτη αυστηρότητα για τα ιστορικά προηγούµενα της ελληνικής πολιτικής, συνετέλεσε, σε συνδυασµό ßέßαια µε τις θεµελιώδεις θεσµικές ρυθµίσεις σχετικά µε τον αυξη µένο πολιτικό έλεγχο των ενόπλων δυνάµεων, αλλά και την ένταξη τελικά στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1981, στη σταθε ροποίηση του πλέον γνήσιου δηµοκρατικού συστήµατος της ελληνικής ιστορίας.